Η Ειρήνη Χαζάπη στο Ανοιχτό Σχολείο στα Πετράλωνα. Απόγευμα Τετάρτης και το σχολείο μετρά περισσότερους από εκατό επισκέπτες.

Σε 20 γειτονιές της Αθήνας, σχολεία ανοίγουν απογεύματα και σαββατοκύριακα, δημιουργώντας νέες «πλατείες» για όλους. Γιατί αυτή η απλή ιδέα δεν είχε υλοποιηθεί νωρίτερα;

Χρειαζόταν κάποιος να κάνει το πρώτο βήμα, να κινήσει γραφειοκρατικές διαδικασίες και να εξασφαλίσει τη φύλαξη, την καθαριότητα και τον κατάλληλο φωτισμό των χώρων σε 20 γειτονιές της Αθήνας, ταυτόχρονα, καθημερινές και σαββατοκύριακα, σχεδόν όλο τον χρόνο.

Ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη της σχολικής κοινότητας και της γειτονιάς: να δεχτούν να ανοίξει το σχολείο σε νέους χρήστες πέρα από τη στενή σχολική κοινότητα, να αγκαλιάσουν το πρόγραμμα και τις δράσεις του. Και βέβαια, να έρθουν φορείς, πολιτιστικά ιδρύματα, μουσεία, σύλλογοι, ιδιώτες. να προσφέρουν δράσεις εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας, επαγγελματικής κατάρτισης.

Τα Ανοιχτά Σχολεία έχουν υλοποιήσει περισσότερες από διαφορετικές 500 δράσεις, πολλές από τις οποίες διαμορφώθηκαν ειδικά για τις ανάγκες της κάθε γειτονιάς. Πώς προέκυψε αυτό;

Γνωρίζαμε από την αρχή ότι το πρόγραμμα θα πετύχει σε βάθος χρόνου μόνο αν το αγκαλιάσει ο κόσμος στις γειτονιές. Κάθε γειτονιά εξέφρασε τις δικές της προτεραιότητες – προτίμηση σε μια δράση ψυχαγωγική, εκπαιδευτική ή υποστήριξη στην ανεύρεση εργασίας. Η συμμετοχή ήταν καθοριστική και από την άλλη πλευρά, των φορέων που προσέφεραν τις δράσεις: έγινε ανοιχτό κάλεσμα προς ιδιωτικούς φορείς, ομάδες πολιτών, οποιονδήποτε ιδιώτη, ήθελε να σχεδιάσει και να προτείνει μια δράση που θα απαντούσε στις τοπικές ανάγκες.

Στην πορεία, έγινε μια περαιτέρω συντονισμένη προσπάθεια του Δήμου να έρθουν και μεγάλες εταιρίες, όπως η Microsoft, η COSMOTE, η Cisco και πολλές ακόμα. Την πρωτοβουλία αγκάλιασαν και μεγάλοι οργανισμοί, όπως το Εθνικό Θέατρο, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και η Εθνική Βιβλιοθήκη.

Σε ποιους απευθύνονται οι δράσεις των Ανοιχτών Σχολείων;

Σε όλους! Τα Ανοιχτά Σχολεία έγιναν ο καθρέφτης της κάθε γειτονιάς. Σχεδιάστηκαν στοχευμένες δράσεις για πολλές ειδικές ομάδες: για παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, για έγκυες μητέρες στο δεύτερο παιδί, για την τρίτη ηλικία… Δεν είναι τυχαίο ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης αναγνώρισε το πρόγραμμα ως «βέλτιστη πρακτική σε θέματα προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ένταξης μεταναστών”: είδαν μια δομή όπου ειδικές ομάδες, όπως οι πρόσφυγες, έρχονταν σε άμεση επαφή, με δημιουργικό τρόπο, με πολλές άλλες «ομάδες», με μια ανοιχτή γειτονιά.

Οι συμμετέχοντες της δράσης swing από το Ανοιχτό Σχολείο στην Ακαδημία Πλάτωνος και την Κυψέλη παρουσιάζουν χορευτικό στο Ανοιχτό Σχολείο στα Πετράλωνα.

Σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα: λειτουργεί;

Η επιτυχία του προγράμματος θα ήταν αδύνατη χωρίς αυτή τη σύμπραξη. Έπρεπε να υπάρχει η δυνατότητα για πειραματισμό, διάλογο με τις γειτονιές και προσαρμογή στις ανάγκες τους, το οποίο απαιτεί μια ευελιξία που ο δημόσιος τομέας από μόνος του δεν διαθέτει. Τo Athens Partnership είχε καταλυτικό ρόλο στον σχεδιασμό και τη διαχείριση του προγράμματος, δίνοντας ένα μοντέλο συστηματική παρακολούθησης, με έμφαση στην αξιολόγηση και σε μετρήσιμα αποτελέσματα, ώστε να γίνονται συνεχώς οι απαιτούμενες προσαρμογές.

Από την άλλη, χωρίς την ενεργό συμμετοχή του Δήμου και την καταλυτική υποστήριξη της Αντιδημαρχίας για το Παιδί, δεν θα μπορούσε να σχεδιαστεί ένα κοινωφελές πρόγραμμα, με γνώμονα το όφελος του πολίτη στις γειτονιές, με δημοκρατικές διαδικασίες για την επιλογή των δράσεων, που αξιολογούνται από ειδική ομάδα και τελικά όσες προχωρούν προς υλοποίηση εγκρίνονται από το Δημοτικό Συμβούλιο.

Είχατε συνέργειες με άλλα προγράμματα του Athens Partnership;

Επειδή είμαστε το πρόγραμμα που έχει δράση στις γειτονιές της πόλης συνεργαστήκαμε με τα περισσότερα προγράμματα του Athens Partnership. 7 από τα 25 Ανοιχτά Σχολεία «μεταμορφώθηκαν» με το πρόγραμμα Έτσι Μαθαίνω Καλύτερα, στη χριστουγεννιάτικη γιορτή ήρθαν από το Πρόγραμμα Αναβάθμισης του Εμπορικού Τριγώνου για να ζωγραφίσουμε μαζί αστέρια για τις βιτρίνες των μαγαζιών, συμμετείχαμε στο Κέντρο Συντονισμού για Θέματα Μεταναστών και Προσφύγων για να σχεδιάσουμε μαζί ένα πλαίσιο για την χρήση των σχολείων σαν κέντρα άτυπης εκπαίδευσης, με το Athens Digital Lab και το Ψηφιακό Συμβούλιο πετύχαμε να έρθουν στα Ανοιχτά Σχολεία εταιρίες επικοινωνίας και τεχνολογίας για δράσεις, φτιάξαμε την πρώτη υπαίθρια ανταλλακτική βιβλιοθήκη για να γιορτάσουμε την Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018 – και η λίστα δεν τελειώνει εδώ!

Ποια είναι για σένα η μοναδική καινοτομία του προγράμματος, που συνέβαλε και στη βράβευση της Αθήνα ως Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Καινοτομίας 2018;

Ήρθαμε σε άμεσο διάλογο με τις γειτονιές, για να χτίσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης και να ακούσουμε τις ανάγκες τους. Και στη συνέχεια προσκαλέσαμε μια σειρά ιδιωτικών φορέων, πολλοί εκ των οποίων για πρώτη φορά έφεραν τις δράσεις τους στις γειτονιές της Αθήνας, να προσφέρουν τη δική τους εμπειρία και εξειδίκευση. Όλο αυτό το εγχείρημα, χρειάστηκε έναν πολύ σοβαρό κεντρικό σχεδιασμό, για να πετύχει ένα εξαιρετικά συμμετοχικό και δημοκρατικό αποτέλεσμα. Νομίζω ότι έδωσε μια πολύ συγκεκριμένη έννοια στην καινοτομία, στραμμένη προς στην κοινωνία και προς αληθινές, καθημερινές ανάγκες.